รู้จัก 6 ภาวะกระดูกเสื่อม

ไม่มีใครหลีกเลี่ยงภาวะกระดูกเสื่อมไปได้ แต่จะเป็นช้าหรือเร็วเท่านั้น เฉพาะการสำรวจในสหรัฐอเมริกาพบว่า

ชาวอเมริกันที่เคยปวดคอ ปวดหลัง อย่างน้อยหนึ่งครั้งภายในช่วง พ.ศ.2545 (ค.ศ.2002) มีมากถึง 1 ใน 4 ของประชากรผู้ใหญ่ทั้งหมด

และมีค่าใช้จ่ายในการรักษาแต่ละปีไม่ต่ำกว่าหลายพันล้านเหรียญ

ส่วนประเทศไทยที่กำลังก้าวสู่สังคมผู้สูงอายุก็ต้องเสียงบประมาณเพื่อการรักษาพยาบาลภาวะกระดูกเสื่อมไม่น้อยเช่นกัน

ภาวะกระดูกเสื่อม

ภาวะกระดูกเสื่อม มาจากคำว่า Degenerative Musculoskeletal Disorder ซึ่งเป็นกลุ่มอาการผิดปกติที่มีสาเหตุมาจากการเสื่อมของระบบโครงสร้าง (กระดูก) ครอบคลุมอวัยวะหลายอย่าง ทั้งเอ็น กล้ามเนื้อและข้อ

ยกตัวอย่าง

อาการปวดเข่าที่รักษามาตลอด ตอนมาตรวจแรก ๆ อาจมีเพียงเอ็นอักเสบ บางครั้งก็ปวดแบบปวดเส้น ต่อมาค่อยกลายเป็นข้ออักเสบ พอนานเข้าก็กลายเป็นข้อเสื่อม

กรณีนี้หากไม่เข้าใจความต่อเนื่องของโรค คนส่วนใหญ่ก็มักคิดว่า การวินิจฉัยที่ต่างกันนั้นหมายความว่าเป็นคนละโรคกันแท้จริงทุกอาการที่เกิดขึ้นนี้เป็นโรคเดียวกันซึ่งยังไม่หายขาด แต่อาการรุนแรงขึ้น

อาการปวดเรื้อรังที่เป็นๆ หาย ๆ ตั้งแต่ต้นจนกลายเป็นข้อเสื่อม หรือขาโก่งไปในที่สุดนั้น แท้จริงล้วนเกิดจากสาเหตุเดียวกัน เพื่อช่วยให้เข้าใจความต่อเนื่องดังกล่าว จึงนำอาการที่พบบ่อยมากล่าวไว้ในที่นี้

อาการที่พบบ่อยในภาวะกระดูกเสื่อม

1.ปวดหลัง ปวดคอ เป็นอาการที่พบได้บ่อยมาก ส่วนมากคนที่เป็นอาจไม่รู้ตัวว่า ถ้าเป็นๆหายๆ เป็นบ่อยๆ และเป็นนานเป็นปี โดยไม่พบโรคอื่นที่ร้ายแรง นั่นคือจุดเริ่มต้นของโรคกระดูกสันหลังเสื่อมแล้ว

รวมถึงอาการปวดเรื้อรังที่จุดอื่นๆก็เช่นกัน ถ้าปวดเข่า ปวดหัวไหล่บ่อยๆ โดยตรวจแล้วไม่พบโรคอื่นที่ร้ายแรง ก็อาจเป็นอาการเริ่มต้นของภาวะกระดูกเสื่อมได้

2.มีเสียงดังตามข้อ มีหลายคนรู้สึกกังวลกับอาการนี้มานานแล้ว แต่ยังใช้งานได้ดีไม่มีสิ่งผิดปกติอื่นร่วม นอกจากรำคาญเสียงที่ดังเท่านั้น จึงไม่สนใจตรวจหาสาเหตุ

บางคนไม่สบายใจต้องไปปรึกษาแพทย์ ซึ่งมักได้รับคำตอบว่า ไม่เป็นไร เดี๋ยวหายเอง

ในตำราก็เชื่อว่า เกิดจากการสะบัดของเอ็นหรือข้อบริเวณนั้น ซึ่งถือเป็นเรื่องปกติที่เกิดขึ้นได้ เมื่อเป็นแล้วสามารถหายได้เองโดยไม่มีอันตราย นั่นเพราะยังไม่เข้าใจกลไกในการเกิดนั่นเอง

3.ปวดเส้นนับเป็นอีกอาการหนึ่งที่พบบ่อยมากในภาวะกระดูกเสื่อม มักปวดร้าวเป็นทางยาวมาตามแขนขา เป็น ๆ หายๆ

ระดับอาการรุนแรงมากน้อยต่างกันตามพฤติกรรมที่ทำผิด แต่ต่างจากอาการหมอนรองกระดูกกดทับเส้นประสาทซึ่งปวดรุนแรงมากกว่าและปวดเกือบตลอดเวลา

และมักพบอาการชาหรือกล้ามเนื้ออ่อนแรงร่วมด้วย ในรายที่ปวดรุนแรงจึงต้องพบแพทย์เพื่อวินิจฉัยแยกโรคก่อน เพราะวิธีการรักษาไม่เหมือนกัน

อาการปวดเส้นที่เกิดจากกระดูกเสื่อม มักเป็นๆหายๆ เป็นช่วงๆ บางคนเป็นตอนกลางคืนเวลานอน บางคนเป็นตอนนั่งทำงานนานๆ เวลาปวดมักรู้สึกชาด้วย

แต่พอตรวจจริงๆ กลับไม่พบบริเวณที่ชาอย่างชัดเจน และบางคนพบร่วมกับอาการกล้ามเนื้อกระตุกด้วย

4.เป็นตะคริวหรือปวดเกร็งตามกล้ามเนื้อ ก็เป็นอีกสัญญาณหนึ่งของภาวะกระดูกเสื่อมที่พบได้ไม่น้อย เป็นแล้วสักพักก็หายได้เอง มักเป็นมากบางช่วงเวลาแบบเดียวกับอาการปวดเส้น

พบบ่อยตอนกลางคืน บางคนเป็นตอนลุกยืนหรือนั่งนานๆ บางครั้งมีความรู้สึกเหมือนชาตามมือเท้าร่วมด้วย

การปวดเกร็งตามกล้ามเนื้อนานๆ อาจทำให้กล้ามเนื้อนั้นแข็งเกร็งเป็นก้อนตลอดเวลา จนมีลักษณะคล้ายเนื้องอก บางคนมาพบแพทย์เพราะกลัวว่าอาการดังกล่าวเป็นสัญญาณของโรคมะเร็ง

5.อักเสบเรื่อรัง ในรายที่ปวดมานานและเป็นมากขึ้น เริ่มมีอาการอักเสบเรื้อรังตรงจุดต่างๆของร่างกาย พบอาการบวม แดง ร้อน ร่วมด้วยแต่ไม่รุนแรง

มักเป็นแล้วหายเองได้ ถ้าเป็นซ้ำขึ้นอีกจะเป็นนานและรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ

ตำแหน่งที่อักเสบก็เป็นตำแหน่งเดิมที่เคยปวด ตรงข้อตรงเอ็น ฯลฯ คนที่เคยเป็นมาแล้วหลายครั้งมักรู้ดีว่าไม่ร้ายแรง แต่ถ้าครั้งใดที่อาการอักเสบรุนแรง มีปวด บวม แดง และร้อนมาก ควรไปพบแพทย์เพื่อวินิจฉัยแยกโรคก่อน

อาจเกิดจากฝีหนอง โรคไขข้ออักเสบหรือโรคเกาต์ ซึ่งต้องรักษา และให้ยาที่แตกต่างกัน

เอ็นอักเสบ

ภาวะกระดูกเสื่อมในระยะหลังที่มีอาการซ้ำๆ เป็นบ่อยและหายยาก ถ้าอาการนี้เกิดที่อวัยวะอื่นซึ่งไม่ใช่กระดูก เช่นเอ็นอักเสบ

หากไม่รู้กลไกที่แท้จริงก็อาจไม่เข้าใจว่าเกี่ยวข้องกับภาวะกระดูกเสื่อมด้วย ความเชื่อส่วนมากมักคิดว่า ที่เป็นบ่อยเพราะเกิดจากการใช้งานมากเกินไป ทำให้การรักษาหายขาดได้ยาก

อาการเอ็นอักเสบนี้พบได้ตามข้อทุกแห่ง ทั้งแขน ขา มือ เท้าและนิ้ว

นอกจากนี้ยังมีอีกหลายโรคที่เคยได้ยินบ่อยๆ เช่น นิ้วล็อก หัวไหล่ติด ข้อศอกเทนนิส พังผืดกดทับเส้นเอ็น เส้นประสาทก็อยู่ในกลุ่มนี้เช่นกัน ส่วนใหญ่อยู่ดีๆ ก็เป็นขึ้นเอง โดยไม่มีเรื่องอุบัติเหตุมาเกี่ยวข้อง

อาการเหล่านี้สามารถผ่าตัดให้หายได้ แต่ก็เฉพาะส่วนเท่านั้น เพราะอาจเกิดอาการที่นิ้วอื่น หรือจุดอื่นได้อีก เนื่องจากการผ่าตัดไม่ใช่การแก้ต้นเหตุที่แท้จริง

ถ้าอาการอักเสบเกิดขึ้นหลังอุบัติเหตุ มักปวดเรื้อรังนานหลายเดือน บางครั้งก็นานกว่าคนที่กระดูกหักเสียอีก

มีข้อสังเกตว่า ถ้าอุบัติเหตุที่เกิดนั้นไม่รุนแรง แต่กลับมีอาการปวดหรืออักเสบนานมาก มักเกิดจากภาวะกระดูกเสื่อมที่มีเอ็นคุณภาพไม่ดี เนื่องจากมีการเสี่อมอยู่ก่อนแล้วจึงหายยาก

ข้ออักเสบ

ภาวะกระดูกเสื่อมที่แก้ไขไม่ถูกต้องมานานหลายๆปี ในที่สุดก็เริ่มมีอาการข้ออักเสบด้วย ซึ่งเห็นชัด เข้าใจง่าย ตรงไปตรงมา คือ ข้อมีอาการบวมอักเสบ เมื่อเจาะเอาน้ำออกมาตรวจ ผลก็ระบุว่าเป็นข้อเสื่อม ไม่พบโรคไขข้อ โรคเกาต์ หรือการติดเชื้ออื่นๆ

ในบางรายอาจมีแค่อาการข้อบวมแดงโดยยังไม่มีน้ำในข้อก็ได้ ภาพเอกซเรย์ในระยะนี้ไม่พบข้อเสื่อม หรือถ้าพบก็อยู่ในระยะเริ่มเสื่อมเพียงเล็กน้อยเท่านั้น

6.ข้อเสื่อม เมื่อทิ้งไว้นานเกินกว่า 5-10 ปี อาการข้อเสื่อมจะแสดงออกอย่างชัดเจน จนสามารถบอกได้โดยไม่ต้องเอกซเรย์ รวมทั้งมีข้อบวมร่วมกับอาการผิดรูป เช่น ข้อเข่าโก่งเข้าหรือโก่งออก ทำให้เดินไม่ปกติ

เมื่อเอกซเรย์ดูจะพบว่าข้อเสื่อมอย่างมาก มีหินปูน ( osteophyte) เกาะยื่นออกมาที่ขอบกระดูก ช่องว่างที่ควรมีอยู่ระหว่างปลายกระดูกก็หายไป

นั่นแสดงถึงสภาพกระดูกอ่อนที่สึกไปเกือบหมดแล้ว ส่วนแนวกระดูกก็เอียงผิดรูป เพราะมีการสึกของเนื้อกระดูกใต้กระดูกอ่อนด้านใดด้านหนึ่งไปด้วย

Cr. เรียนรู้สู้กระดูกเสื่อม